Searching OA materials

Article

Teoretyczne dystynkcje różnych modeli otwartości powinny prowadzić do efektywnego udostępniania treści naukowych z jednej strony, i do łatwości odnajdywania ich i wykorzystania z drugiej strony.

Dysponujemy szeregiem narzędzi, które pomagają nam poruszać się wśród otwartych treści naukowych. Ponieważ nikt nie powinien spodziewać się, że naukowiec poszukujący materiałów potrzebnych mu do prowadzenia badań będzie przeszukiwał oddzielnie zasoby wielu repozytoriów, buduje się agregatory, które gromadzą metadane z różnych miejsc i pozwalają je przeszukiwać wszystkie w jednym miejscu.
W praktyce jednak najczęściej stosowanym narzędziem jest wyszukiwarka [Google Scholar](http://scholar.google.com/). Jej celem jest indeksacja treści akademickich w internecie, niezależnie od tego, czy są one dostępne odpłatnie, czy w sposób otwarty. Jej największą siłą jest odsiewanie treści nie-akademickich oraz szeroki zakres zindeksowanych treści. Przy wszystkich zaletach tej wyszukiwarki, nie należy korzystać z niej w sposób bezrefleksyjny (por. http://ekulczycki.pl/warsztat_badacza/do-czego-nie-nalezy-uzywac-google…).

Instytucje wspierające otwartość w nauce stworzyły i utrzymują kilka przydatnych katalogów. [Directory od Open Access Journals](http://doaj.org/) jest największą, choć daleką od kompletności, bazą otwartych czasopism z całego świata. Od pewnego czasu agreguje informacje nie tylko o czasopismach, ale i o poszczególnych artykułach w nich opublikowanych.

Analogicznym do DOAJ katalogiem otwartych repozytoriów jest [Directory of Open Access Repositories](http://www.opendoar.org/). DOAR umożliwia przeszukiwanie zawartości repozytoriów, ale posługuje się w tym celu wyszukiwarką Google, przez co można dotrzeć w ten sposób tylko do treści, które zostały zindeksowane przez Google. Oddzielny katalog gromadzi informacje o repozytoriach danych. Jest to [re3data](http://service.re3data.org/).

Na poziomie europejskim próbą zbudowania wspólnego agregatora dla różnorodnych otwartych zasobów z wielu państw jest [OpenAIRE](https://www.openaire.eu/search/find?keyword=). Jest to rozwiązanie kompleksowe, łączące repozytorium publikacji i danych [Zenodo](https://zenodo.org/) i agregator.

Spośród agregatorów otwartych czasopism można wskazać [Paperity](http://paperity.org/), czy rosyjską [Cyberleninkę](http://cyberleninka.ru/about). Oba agregatory przeszukują kolekcje ok. 1 mln artykułów, choć o różnym zakresie obszarów wiedzy. W Paperity, w przeciwieństwie do Cyberleninki, humanistyka i nauki społeczne są póki co reprezentowane w znikomym stopniu.

Polskie otwarte zasoby znajdują się na platformach czasopism wydawców (m.in. [Czytelnia Czasopism PAN](http://czasopisma.pan.pl/), [Akademicka Platforma Czasopism](http://apcz.pl/) stworzona przez UMK w Toruniu, platforma czasopism UAM w Poznaniu [Pressto](http://pressto.amu.edu.pl/)), repozytoriach instytucjonalnych i dziedzinowych (np. [Lectorium](http://repozytorium.lectorium.edu.pl/)). Najstarszym polskim repozytorium instytucjonalnym jest [AMUR](https://repozytorium.amu.edu.pl/). [Repozytorium Centrum Otwartej Nauki](http://repozytorium.ceon.pl/) udostępnia materiały zdeponowane przez naukowców, których macierzyste instytucje nie prowadzą własnych repozytoriów. [RepOD](http://repod.ceon.pl/) służy udostępnianiu danych badawczych. [Agregator CeON](http://agregator.ceon.pl/) pozwala przeszukiwać zbiory części polskich repozytoriów. Otwarte publikacje naukowe znajdują sie także w zbiorach polskich [bibliotek cyfrowych](http://fbc.pionier.net.pl/), ale wymieszane są ze zdigitalizowanymi obiektami dziedzictwa kultury.
Największą kolekcją polskich otwartych czasopism jest [Biblioteka Nauki](http://bibliotekanauki.ceon.pl/), która jest współtworzona przez bazy czasopism, które łącznie obejmują wszystkie obszary wiedzy.
W serwisie [Otwórz Książkę](http://otworzksiazke.pl/) znajdziemy polskie książki naukowe w otwartym dostępie.