Economy of OA

Title in the original language

Modele finansowania otwartego dostępu

Newralgicznym punktem pozostaje kwestia finansowania, zarówno w przypadku złotej, jak i zielonej drogi OD. W dotychczasowym modelu ciężar finansowy ponosiły biblioteki akademickie, które wykupywały subskrypcje. Rozpowszechnił się model, w którym wydawca oczekuje od autora, że to ten poniesie ciężar finansowy publikacji (a w praktyce - instytucja finansująca, która wspiera tego naukowca). Opłaty te nazywają się Article Processing Charge (APC). Rozpiętość APC jest bardzo duża. Najczęściej mieści się w przedziale 1-2 tys. $. Najwyższe APC osiągają wysokość 5 tys. GBP (Por. [artykuł](http://otwartanauka.pl/blog/1066-rezultaty-brytyjskiej-polityki-open-ac…)). Pomysł obciążania autorów kosztami publikacji nie pojawił się jednak wraz z otwartym dostępem. Wiele czasopism dystrybuowanych odpłatnie również pobiera od autorów opłaty np. za liczbę stron przekraczającą limit lub za kolorowe ilustracje.

Bardzo silne kontrowersje wzbudza model tzw. czasopism hybrydowych. Czasopisma hybrydowe są dystrybuowane zasadniczo w modelu subskrypcyjnym, tzn. biblioteki wykupują do nich dostęp w ramach subskrypcji. Równocześnie wydawca oferuje autorom możliwość wniesienia APC, dzięki której ich artykuł staje się dostępny w sposób otwarty (często na wolnej licencji). W założeniu wniesienie przez autora APC powinno wpłynąć na obniżenie kosztu subskrypcji ponoszonego przez biblioteki. W praktyce jest to trudne do skontrolowania. Badania wskazują, że APC w czasopismach hybrydowych są wyższe niż w czasopismach w pełni otwartych i jednocześnie model hybrydowy pochłania najwięcej pieniędzy w tych państwach, które zdecydowały się wspierać złotą drogę OD (np. Wielka Brytania, Holandia).

Nie wszystkie jednak otwarte czasopisma pobierają APC. Periodyki, które są utrzymywane np. przez towarzystwa naukowe lub uniwersytety nie muszą opierać się na opłatach. Autorzy nie wnoszą w takich sytuacjach żadnych opłat. Niekiedy taki model nazywa się diamentową lub platynową drogą OD. Koncepcję diamentowej drogi OD wyjaśniają Christian Fuchs i Marisol Sandoval w [artykule](http://triplec.at/index.php/tripleC/article/view/502/497) (por. zwłaszcza strony 11-15 (438-442)).