Otwarty dostęp (ang. Open Access) to 
model, w którym prace naukowe, 
wyniki badań i materiały dydaktyczne 
publikowane są w sieci, bez ograniczeń 
i opłat. Dzięki temu naukowcy, studenci 
oraz wszyscy inni mogą swobodnie z 
nich korzystać, uczyć się i rozwijać 
naukę. 
Open Access
Harvard zbuntował się przeciwko 
wysokim kosztom subskrypcji baz.
Naukowcy zbuntowali się przeciwko 
wysokim kosztom dostępu do wiedzy. 
Cost of knowledge.
Akademicka Wiosna
Wyniki wszystkich badań 
finansowanych ze środków publicznych 
powinny być dostępne w trybie Open 
Access.
otwartymandat.pl
Ruch Open Access wyróżnia kilka modeli otwartego 
publikowania wyników badań. Ze względu na sposób 
publikacji określa się dwa modele: 
- tzw. droga zielona, czyli umieszczanie kopii publikacji 
i wyników badań w cyfrowym repozytorium, archiwum lub 
na własnej stronie internetowej. 
-
- tzw. droga złota, czyli publikowanie recenzowanych 
prac naukowych w czasopismach dających otwarty dostęp 
do wszystkich artykułów. 
Modele Open Access: 
rozró nienie techniczneż
Repozytoria:
• ogólnopolskie – CEON 
• instytucjonalne, np. AMUR
     (Uniwersytet A. Mickiewicza, Poznań) 
• Dziedzinowe (np. CogPrints - psychologia)
Strony internetowe niezwi zane z uczelnią ą:
• Social Science Research Network (SSRN) 
• Academia.edu 
• …
Zielona droga w praktyce
• BioMed Central.
     The Open Access Publisher
• w tym np. Journal of Biomedical Science
 
 
• Kultura i Społeczeństwo
• Przegląd Socjologii Jakościowej
• inne – jakie?
Złota droga w praktyce
Ze względu na prawa do ponownego wykorzystania 
modele można podzielić na:
- Gratis Open Access , czyli darmowy dostęp do treści,
które można jedynie czytać lub wykorzystać w ramach 
dozwolonego użytku prywatnego.
- Libre Open Access , czyli darmowy dostęp do treści z  
   prawami do ich ponownego wykorzystania 
(modyfikowania czy komercyjnego wykorzystania), 
zapewniany dzięki publikacji na licencjach Creative 
Commons.
Modele Open Access: 
rozró nienie prawneż
Wzrost liczby publikacji 
w Open Access
• różne dziedziny nauki
• innowacje 
• wymóg otwartego 
     upowszechniania wyników 
     badań w Internecie
• pilotaż związany z udostępnianiem surowych danych 
badawczych
• co, gdzie i kiedy deponowa ? ć ( uwolnijnauke.pl)
Horizon 2020
dla naukowców
dla wydawnictw
 dla uczelni wyższych
Zalety (i zagro enia?) ż
otwartego dost puę
Obecnie większość materiałów naukowych 
powstaje cyfrowo i jest szybko upowszechniana, 
często pomijając komercyjnych i uczelnianych 
wydawców. Przeciwnicy idei Open Access starają 
się zniechęcić autorów do publikowania w otwarty 
sposób, tworząc mity na temat Open Access. 
Mity na temat otwartego 
dost puę
Mit 1. Swobodny dost p do ę
tre ci w sieci wi e si  ze ś ąż ę
zwi kszonym ryzykiem ę
plagiatu   
Jeśli Twoich tekstów 
nie ma w internecie, to skąd 
wiadomo,
 że piszesz? 
Daj się znaleźć i przeczytać!
Mit 2. Na otwartym 
publikowaniu nie da si  ę
zarobić
Mit 3. Publikowanie w 
otwartym dost pie pozbawia ę
autora praw autorskich
 
BASE - base-search.net
Google Scholar - scholar.google.com
Federacja Bibliotek Cyfrowych - fbc.pionier.net.pl/owoc
CEON - agregator.ceon.pl
Open AGH – open.agh.edu.pl
Otwarte zasoby edukacyjne – UMK w Toruniu – 
portal.umk.pl/web/otwarte-zasoby
Wirtualny Uniwersytet – uniwersytet-wirtualny.edu.pl
Ważniak Uniwersytetu Warszawskiego – uniwersytet-
wirtualny.edu.pl
Jak znale  materiały w źć
otwartym dost pie?ę
Trudno dostępnych publikacji z nauk humanistycznych 
szukaj w Bibliotece Otwartej Nauki – bon.edu.pl
Więcej informacji na temat otwartego dostępu można 
znaleźć w serwisie – uwolnijnauke.pl
Jak znale  materiały w źć
otwartym dost pie?ę
• Wolne licencje w nauce. Instrukcja (Centrum 
Cyfrowe, Warszawa 2013)
• Przewodnik po otwartej nauce. (ICM UW, 
Creative Commons Polska, Warszawa 2009)
• Otwarta nauka czyli dobre praktyki uczonych. 
(Szczęsny P., Stowarzyszenie EBIB, Toruń 2013.) 
(oraz inne publikacje Stowarzyszenia EBIB)
Przydatne publikacje
• koed.org.pl/wzory-umow 
• sherpa.ac.uk 
• doaj.org
Przydatne strony 
internetowe
Dzi kuję emy
Dr Alek Tarkowski
atarkowski@centrumcyfrowe.pl
Ewa Majdecka
emajdecka@centrumcyfrowe.pl